Yaşlılık aylığı ile bayram ikramiyesi ödemesindeki incelikler

Nihayet yaşlılara yapılacak aylık ile emeklilere yapılması öngörülen bayram ikramiyesi kanunlaşarak mutlu sona ulaşıldı. Hiç beklenmedik bir anda milyonlarca emekli bayram öncesi sevindirildi.

Bu çerçevede, 18 Mayıs 2018 tarihinde yürürlüğe giren 7143 sayılı Kanun’la Sosyal Güvenlik Kurumu’nca bu kanun ve ilgili mevzuat uyarınca gelir ve aylık ödemesi yapılanlara, ödemenin yapılacağı tarihte gelir ve aylık almak şartıyla, Ramazan Bayramı ve Kurban Bayramı’nda 1.000’er TL tutarında bayram ikramiyesi ödenecektir. Yine bu kanunla 65 yaş aylığı olarak bilinen aylıkta da ciddi artış yapılmıştır. Bu ödemelerin yapılmasında gözden kaçan bazı ince noktalar vardır. Bu yazımızda bu konuyu açıklamaya çalışacağız.

1- Bayram ikramiyesinden kimler yararlanacaktır?

Bayram ikramiyesinden; SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı emeklileri, şehit yakını ve gaziler, vazife ve harp malullüğü aylığı alan er-erbaşlar, geçici köy korucuları, şeref aylığı sahipleri, şampiyon sporcular, Kore, Kıbrıs ve İstiklal Savaşı gazileri, terörden zarar gördüğü için aylık bağlanan siviller ile bunlardan hayatını kaybedenlerin hak sahipleri yararlanacaktır. Ödemenin yapıldığı günden bir gün sonra dahi gelir ve aylık ödemesinden yararlananlara geçmişe dönük ödeme yapılamaz. Ancak, bunlar gelecek bayramı beklemek zorundadır.

2- Ödenecek ikramiye tutarı alınan gelir veya aylığa göre değişir mi?

Gelir ve aylık alanlara yapılacak Ramazan ve Kurban bayramları öncesi ödeme 1.000 TL’dir. Emekli ve maluller maaş tutarına bakılmaksızın 1.000 TL alacaktır. Diğer kesimlerin ise ikramiyesi hisse veya iş göremezlik derecesine göre değişecektir. Bu ödemeden herhangi bir kesinti yapılamayacak ve haczedilemeyecektir.

Hatta bazı emeklilere aldığı aylıktan daha fazla ödeme yapılacaktır. Örneğin Şeref aylığı alanların aldığı maaştan daha fazla bayram ikramiyesi alması söz konusudur. Bunlar yaklaşık 706 TL aylık alırken her bayram 1.000 TL ikramiye alacaklardır.

3- Bir günle dahi ikramiyeden mahrum kalma söz konusu mudur?

Bayram ikramiyesinden kanunun yürürlüğe girdiği 18 Mayıs 2018 tarihinden sonra emekli olanlar da yararlanacaktır. Ancak, bunlara geçmişe dönük olarak herhangi bir ödeme yapılmayacak, bu kişiler, emeklilik tarihlerini izleyen dönemlerde verilecek ikramiyeleri alacaklardır. Ramazan Bayramı öncesi emekli olanlar bu yıl iki Kurban Bayramı öncesi emekli olanlar ise tek ikramiye alacaklar. Bir günle dahi ikramiyeden mahrum kalma söz konusu olabilecektir.

4- Gelir ve aylık alanların dul ve yetimleri de ikramiye alacak mı?

Vefat eden gelir ve aylık sahiplerinin ikramiyeleri, maaş alan dul ve yetimlerine hisseleri oranında ödenecektir. Yüzde 75 oranında maaş alan bir eşe 750 lira ödenecektir. Birden fazla gelir ve aylık alanlar, hangi dosyadan daha fazla aylık veya gelir alıyorlarsa yüksek alınan dosyaya göre ikramiye alacaklardır. İş kazası geçiren ve sürekli iş göremezlik parası alanlar için bayram ikramiyesi de iş göremezlik oranına göre hesaplanacak. İş göremezlik oranı kaç ise ona göre ikramiye verilecek. Yine iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü %50 oranının altında kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış iken ölenlerden, sigortalıya gelir bağlanmasına esas olan sürekli iş göremezlik derecesi üzerinden hak sahiplerinin hisseleri oranında ikramiye ödenecektir.

5- İkramiye ödemesi zamanla artacak mı?

İkramiye düzenlemesinde zamanla herhangi bir artış olmayacaktır. Çünkü madde metninde artış yapılacağı öngörülmüyor. Benzer bir ödeme 5434 sayılı Kanun’un 81’inci maddesine göre yapılmaktadır ve ödenen ilave 100 TL yıllar geçse de hiçbir şekilde arttırılmamıştır. Ancak, çıkarılacak başka bir kanunla veya bütçe kanunlarıyla bayram ikramiyesinin zaman içerisinde artışı sağlanabilir.

Bu ödemenin sosyal yardım mahiyetinin daha ağır bastığı dikkate alındığında ve ileriki yıllarda bütçeye getireceği ağır yük göz önüne alındığında herhangi bir artış olabileceğini öngörmüyoruz.

6- Muhtaç yaşlılara ödenen maaş artışı iç dengeyi tamamen bozdu

Yapılan düzenleme ile 65 yaş aylığı olarak bilinen maaşta ciddi iyileştirme yapılmıştır. Buna göre, 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun’un 1’inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “(2.332)” ibaresi “(4.387)” şeklinde değiştirierek muhtaç ve güçsüzlere yapılan maaş artışında ciddi bir iyileştirme sağlanmıştır. Bu düzenleme ise 1.6.2018 tarihinden itibaren yürürlüğe girecektir.

Bu artışın mali karşılığı ise; 2.332*0,108550 =253 TL olan aylık ödeme tutarı 4.387*0,108550 = 476,20 TL olmuştur.

Salt olarak bakıldığında çok güzel bir iş yapılmış gibi görünüyor. Niye güzel olmasın ki? Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tarafından muhtaç olduğuna karar verilen 65 yaşını doldurmuş Türk vatandaşlarına, muhtaçlık hali devam ettiği müddetçe (4.387) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda aylık bağlanması sağlanarak % 88,12 oranında artış sağlanmıştır.

Unutulan ise kanunda başka göstergelerin de varlığıdır. Bu göstergeler kendi içerisindeki tutarlılığa göre farklılık arzetmekte ve mağduriyet durumuna göre farklılık göstermekteydi. Yapılan değişiklikle daha az mağdur olana daha çok yardım yapılır hale getirilmiştir ki bu durum sosyal yardımın mantığına terstir. Ne demek isteğim 2022 sayılı Kanun incelendiğinde daha iyi anlaşılacaktır. Her ne kadar kanunu Meclis yapıyor görünse de ilgili bakanlıkların hazırladığı metin bazen olduğu gibi kanunlaşmaktadır. Anlaşılan, Maliye Bakanlığı da ipin ucunu kaçırmış ve ilgili bakanlıkların hazırladığı metindeki gerekli kontrolleri yapamamış. Demek ki güzel bir iş yapayım derken istenmeyen sonuçlara da sebep olunabilmektedir. Anlaşılan o ki yeni değişiklikler kapıda bekliyor.

Ahmet Ünlü