İŞTE ALES’TEKİ BÜTÜN DEĞİŞİKLİKLER

Mevcut Durum
Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitime Giriş Sınavı (ALES), ilk defa 1997 yılında
Lisansüstü Eğitime Giriş Sınavı (LES) adıyla yapılmaya başlanmış olup 10 yıl sonra
Yükseköğretim Kurulu’nun 2 Şubat 2007 tarihli toplantısında, yükseköğretim kurumlarında
öğretim üyesi dışındaki öğretim elemanı kadrolarına atanmak için yapılması gereken sınav ile
birleştirilerek sınavın adının Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitime Giriş Sınavı (ALES)
olmasına karar verilmiş ve ondan sonra da bu adla yapılmaya başlanmıştır. ALES içeriğine
benzer GRE ve GMAT gibi yurt dışı testler de bulunmaktadır. ALES, daha çok genel GRE
testine benzerlik göstermektedir.
Mevcut ALESte adaylara Sayısal-I, Sayısal-II, Sözel-I ve Sözel-II olmak üzere dört başlık
altında bir test uygulanmaktadır. Her iki bölüm, tek kitapçık halinde adaylara verilmekte olup
toplam 160 soru için 180 dakika (üç saat) cevaplama süresi verilmektedir. Sınavda uygulanan
testin sayısal bölümünde 40ar sorudan oluşan iki test (Sayısal-I ve Sayısal-II testleri); aynı
şekilde sözel bölümünde de her biri 40`ar sorudan oluşan iki test (Sözel-I ve Sözel-II testleri) yer
almaktadır. Adaylar, istedikleri takdirde bütün testleri cevaplayabilmektedir. Her bir testteki
sorular, belirli yükseköğretim programlarında kazanılan yeterlikleri ve bilgileri ölçmeye yönelik
olmayıp sayısal ve sözel alanlarda genel yeterlikleri ölçmeye yöneliktir. Test soruları, farklı
alanlardan gelen yükseköğretim mezunlarının cevaplayabilecekleri nitelikte olmaktadır.
ALES test puanlarının geçerlik süresi, sınav sonuçlarının açıklandığı tarihten itibaren üç yıl
olup puan türlerine göre alt testlere verilen ağırlıklar farklılık göstermekte, Sözel-II testinin
adayların ALES Sayısal puanlarına; Sayısal-II testinin adayların ALES Sözel puanına; Sözel-II
testinin de adayların ALES Eşit Ağırlık puanına katkısı bulunmamaktadır.

ALES’in Kapsamına Yönelik Bazı Eleştiriler
ALES, sınava katılan adayların sayısal ve sözel konularda üst düzey düşünme becerilerini
(muhakeme, analiz, çıkarımda bulunma vb.) ölçmeye dönük tasarlanmış olmakla birlikte zaman
içinde daha çok bilgiye dayalı sorulardan oluşan bir sınava dönüşmüştür. Sayısal-I ve Sayısal-II
test soruları, daha çok temel matematik bilgisini ölçen soru türlerine dönüşmüş, ALES Sayısal
Testi ile amaçlanan sayısal akıl ve mantık yürütme becerisinin ölçülmesine dönük soru tiplerinde
bir azalma eğilimi gözlenmiştir. Benzer şekilde, ALES Sözel-I ve Sözel-II testlerini oluşturan
soruların da daha çok Temel Türkçe Dil Bilgisi konuları etrafında yoğunlaştığı gözlenmiştir. Bu
durum, ALES Sayısal testinde olduğu gibi ALES Sözel testinin de bu sınavın esas amaç ve
kapsamının dışına çıkmasına sebep olmuştur. Ayrıca Sayısal-I ile Sayısal-II, aynı şekilde Sözel-I
ile Sözel-II sorularının benzerlikler gösterdiği, bunlar arasındaki sınırların çok net olmadığı
gözlemlenmiştir.

ALES’in Soru Sayısı ve Süresine Yönelik Eleştiriler
İleri düzey düşünme becerilerini ölçmesi ve zorluk düzeyi yüksek olması beklenen
ALES’in tek oturum halinde yapılmasının, adayların zihni yönden sınava odaklanmasını ve
motivasyonunu olumsuz yönde etkilediği, insani yönden doğal ihtiyaçlar da düşünüldüğünde
soru sayısının fazla ve sınav süresinin uzun olduğu eleştiri konusu olmaktadır.
ALES’in Puan Türlerinin Hesaplanmasına Yönelik Eleştiriler
Adayların ALES Sayısal, ALES Sözel ve ALES Eşit Ağırlık puanları hesaplanırken
Sayısal-I, Sayısal-II; Sözel-I ve Sözel-II testlerine verilen ağırlıkların farklılık göstermesi ve
testlerden birinin, ilgili puan türüne hiç etkisinin olmaması, adayların test puanlarını anlamada ve
lisansüstü eğitim başvurularında karışıklıklara sebep olmaktadır. Ayrıca özellikle ALES Eşit
Ağırlık puanlarının hesaplanmasında, sözel ve sayısal testlerin eşit olarak dağılım göstermemesi
(Eşit Ağırlık puanların hesaplanmasında sayısal testi %60, sözel testi %40 etkilidir) sözel
alanlardan gelen adayların aleyhine olan bir durum olarak sıklıkla dile getirilmektedir.

ALES’in Geçerlilik Süresi
Halen ALES sonuçlarının geçerlilik süresi 3 yıl olup, özellikle yüksek lisans eğitimi yapan
öğrenciler, sınavlarının geçerlilik süresinin sona ermesi halinde daha sonra doktora
programlarına başvurabilmek için zamanlarını akademik çalışmalarından daha çok ALES’e
tekrar hazırlanmak için geçirmektedirler. Bu da akademik verimliliği olumsuz yönde
etkilemektedir. ALES’in daha çok referans alındığı GRE’deki geçerlilik süresi 5 yıl olup benzer
geçerlilik süresinin ALES için de olması talep edilmektedir.

ALES’te Yapılan Yeni Düzenlemeler

1- ALES’te test sayılarında azaltmaya gidilmiştir. Dört test/bölüm sayısı ikiye
indirilmiş olup yeni ALES, Sözel ve Sayısal olmak üzere iki bölümden ve testten oluşacaktır.
Sözel-I ve Sözel-II ile Sayısal-I ve Sayısal-II testleri ayrımı ortadan kaldırılmıştır.

2- Yeni ALES’te belirlenen testlerin içeriğine ilişkin de yeni düzenlemeler yapılmıştır.
ALES Sözel Testi; sözcükte, cümlede ve parçada anlam; cümle ve metni tamamlama; kesin
yargıya ulaşma, düşünce akışını bozan ifadeyi bulma ve parçada anlam bütünlüğü sağlama gibi
başlıklar altıda yer alan soru alanlarından oluşacaktır. Burada adaylardan temel dilbilgisi
becerilerinin yanı sıra daha çok sözel akıl yürütme becerilerini ölçmek amaçlanmıştır.
ALES Sayısal Testi; temel matematiksel işlemler, matematiksel ilişkilerden yararlanma;
tekli, ikili ve üçlü problemler ve geometri gibi başlıklar altında yer alan soru alanlarını
içerecektir. Burada adayların sıralama, çözümleme, analiz etme, yorumlama ve mantıksal akıl
yürütme gibi daha çok ileri düşünme becerilerinin ölçülmesi amaçlanmıştır.

3- Yeni ALES’te (a) soru sayısı azaltılmış, (b) soru başına düşen süre artırılmış, (c)
bununla birlikte toplam sınav süresi kısaltılmıştır. Sınav, 160 soru ve 180 dakikadan (3 saat)
oluşmakta iken yeni düzenleme ile 50’şer sorudan oluşan sözel ve sayısal iki ayrı testten
meydana gelecektir. Toplamda 100 sorudan oluşan sınavın süresi, 150 dakika (2.5 saat) olarak
belirlenmiştir. Bu düzenlemenin sınav stresinin azaltılmasına da katkı sağlayacağı
beklenmektedir.

4- Eşit ağırlıklandırılmayan ALES Eşit Ağırlık puanı, artık eşit ağırlıklı hale
getirilmiştir. ALES Sayısal ve ALES Sözel puanının hesaplanmasına yönelik ağırlıklar
değiştirilmemekle birlikte, ALES Eşit Ağırlık puanının hesaplanmasında Sayısal Testinin %50,
Sözel Testinin de %50 etkili olmasına karar verilmiştir.
5- ALES sonuçlarının geçerlilik süresi üç yıldan beş yıla çıkartılmıştır.
YÖK BAŞKANI SARAÇ’IN DÜZENLEMEYE İLİŞKİN BEYANATI:
“Yeni YÖK olarak Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitime Giriş Sınavı (ALES)
yapmış olduğumuz yeni düzenlemeyle ALES’in kapsamında, uluslararası benzer sınavlarla
olabildiğince bir ortaklık sağlamış olup bilgiden çok adayların sayısal ve sözel alanlara ilişkin
mevcut bilgilerini kullanarak üst düzey düşünme becerilerinin ölçülmesi ve belirlenmesini
hedefledik. Adayların aleyhine olan süre, soru sayısı, kapsam ve puanların hesaplaması, sınavın
geçerlilik süresi gibi konularda iyileştirmeler yaptık.
ALES’in yeniden düzenlenmesi öncesinde, uluslararası benzer sınavlar inceleyerek, ilgili
paydaşların ve alan uzmanlarının görüşlerini aldık. Konuya ilişkin oluşturduğumuz komisyon
çeşitli alternatifleri değerlendirmiş ve neticesinde bu düzenleme yapılmıştır.
Önümüzdeki 2017 Ekim ayında yapılacak ALES’te, yapılan yeni düzenlemeler uygulanmaya
başlanacaktır.

Bu düzenlemeler şu şekildedir:

* ALES’te test sayılarını azalttık.
* Yeni ALES’te (a) soru sayısı azaltarak, (b) soru başına düşen süreyi artırdık, (c) bununla
birlikte toplam sınav süresini kısalttık.
* Eşit ağırlıklandırılmayan ALES Eşit Ağırlık puanını, artık eşit ağırlıklı hale getirdik.
* ALES sonuçlarının geçerlilik süresini üç yıldan beş yıla çıkarttık.

Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitime Giriş Sınavı (ALES), akademi camiamızın
yıllardır ilettiği görüş, eleştiri ve öneriler dikkate alınarak, daha yalın, basit ve işlevsel bir hale
dönüştürülmüştür.
Son olarak şunu da ifade etmek isterim ki , Yeni YÖK olarak, yükseköğretim
sistemimizin daha yalın, işlevsel ve şeffaf olmasına yönelik çalışmalarımızı sürdürmeye devam
edeceğiz.”

KAYNAK: yok.gov.tr